با استناد به نامه دبیر محترم کارگروه وزارتی اخلاق در پژوهش وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، استانداردسازی پژوهش‌های پیش بالینی در زمینه کار با حیوانات آزمایشگاهی به منظور انطباق با اصول اخلاقی و علمی ملی و بین المللی از ضرورت‌های مهم تحقیقات زیست پزشکی کشور است. در این رابطه تا کنون اقدامات وسیع آموزشی و ترویجی توسط کارگروه وزارتی اخلاق صورت گرفته است. با این حال در مواردی مشاهده می شود که عملکرد افراد ذی‌ربط با اصول اخلاقی و علمی مرتبط انطباق نداشته و این موضوع نه تنها موجب کسب نتایج علمی نادرست و گمراه کننده می‌شود، بلکه با ایجاد رنج مضاعف برای حیوانات باعث خدشه دار شدن وجهه اخلاقی ساختار علمی کشور می‌گردد.

موضوع تخلف در کار با حیوانات آزمایشگاهی در بندهای مختلف «راهنمای مراقبت و استفاده از حیوانات آزمایشگاهی در امور علمی» به شرح ذیل مورد توجه قرار گرفته است:

مطابق بند 7- 3- 1: با توجه به ممکن‌ نبودن دادخواهی از جانب «آزمودنی» در پروژه ‏های مشتمل بر استفاده از حیوانات آزمایشگاهی، هر فرد حقیقی و/ یا حقوقی  می تواند از جانب حیوان آزمودنی یا به نمایندگی از جامعه اخلاقی، هر گونه نقص یا اشکال احتمالی در پروژه ‏های موضوع راهنمای حاضر را به رئیس کارگروه/ کمیته اخلاق در پژوهش تصویب‌کننده طرح ‏نامه، گزارش کند. این کمیته/ کارگروه نیز متعاقباً موظف است ضمن رعایت محرمانگی هویت افراد و اطلاعات واصله، اقدامات مقتضی را انجام داده و در صورت لزوم، مراتب را برای رسیدگی به مقام صلاحیت ‏دار انعکاس دهد. در صورت احراز مصادیق تخلف، مرتکب یا مرتکبان، مشمول مفاد «دستورالعمل رسیدگی به تخلفات پژوهشی در تحقیقات علوم پزشکی» می‌شوند.

مطابق بند ۵- ۱- ۱- ۱: هر گونه مشارکت افراد حقیقی حقوقی در پروژه هایی که مجوز کارگروه/ کمیته اخلاق در پژوهش ذیربط در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را ندارند، مصداق تخلف پژوهشی است.

مطابق بند ۳- ۲- ۱: هر گونه آسیب به افراد عامل یا حیوانات، چنانچه به دلیل نبود امکانات لازم رخ داده باشد، فارغ از سایر جنبه های مسئولیت قانونی، در شمار تخلفات اخلاقی نیز، قرار می گیرد.

مطابق بند ۹- ۵- ۲: روش کشتن حیوانات باید دقیقا مطابق ضوابط و اصول تکنیکی ارائه شده در منابع علمی معتبر و به روز انتخاب شده و لازم است به تصویب کارگروه کمیته اخلاق برسد. هر گونه اقدامی که «دقیقا مطابق ضوابط و اصول تکنیکی مذکور نباشد، روش های کشتن حیوانات که فاقد مستندات علمی معتبر باشند و روش‌های آزمایشی یا سنتی که بی‌دردی و انسانی بودن آن‌ها از طریق پژوهش های علمی معتبر به اثبات نرسیده است، به هیچ وجه به عنوان روش صحیح کشتن حیوانات آزمایشگاهی قابل قبول نمی باشند و تخلف پژوهشی محسوب می گردد.

مطابق بند 2- 7- 3- 1: چنانچه مؤسسه پرورش‌دهنده، تهیه‌کننده یا کاربر، با الزامات تعیین‌شده در راهنمای حاضر انطباق نداشته باشد یا برای کارگروه/ کمیته اخلاق در پژوهش، مسجّل شود که به ‌هر ‌نحو از اصول اخلاقی کار با حیوانات آزمایشگاهی در هر مرحله از پروژه، حتی پس از پایان آن و نوشتن و انتشار گزارش تخطی شده است، کارگروه/ کمیته اخلاق در پژوهش، موظف است که اقدامات مقتضی را بر اساس میزان عدم انطباق و شدت تأثیر آن بر وضعیت رفاه حیوانات انجام دهد. این اقدامات می‌تواند شامل تذکر شفاهی یا کتبی به افراد ذی‌ربط، دستور اصلاح عملکرد آن‌ها، رد پروژه و تعلیق یا لغو مجوز ادامه آن باشد. متعاقباً، کارگروه/ کمیته اخلاق باید موضوع را در اسرع وقت به مرجع علمی تصویب‌کننده طرح‏نامه و همچنین تأمین‏ کننده/ تأمین‌کنندگان اعتبار مالی پروژه منعکس کند. کارگروه/ کمیته اخلاق در پژوهش، پیش از تعلیق یا لغو مجوز/ مجوزهای لازم، باید سرنوشت حیوانات مقیم در مؤسسه مربوطه را مشخص کرده و اطمینان حاصل کند که چنانچه این مجوز/ مجوزها به حالت تعلیق درآید یا لغو شود، رفاه حیوانات مستقر در مؤسسه، به‌صورت نامطلوب، تحت تأثیر قرار نخواهد گرفت.

نامه دبیر محترم کارگروه وزارتی اخلاق در پژوهش وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی درخصوص «الزام پیشگیری از هرگونه تخلف در کار با حیوانات آزمایشگاهی» را از اینجا دریافت نمایید.