این نامه با توجه به ابهامات مطرح شده از طرف دانشگاه های علوم پزشکی کشور در خصوص «مصوبه کمیته ملی اخلاق در پژوهش در جهت ارتقاء رعایت استانداردهای اخلاق در پژوهش های علوم پزشکی در جمهوری اسلامی ایران» و نیز سایر مصوبات صادر شده است. برخی از نکات مهم این نامه به شرح ذیل است:  

1- از ابتدای سال 1394 صدور مصوبه و کد اختصاصی اخلاق در پژوهش برای تمامی طرح ها و پایان نامه ها توسط کمیته های اخلاق الزامی شده است. این الزام شامل همه انواع طرح ها از جمله HSR، ارتباط با صنعت، طرح های دانشجویی و کمیته تحقیقات دانشجویی نیز می باشد.

2- کمیته های اخلاق در پژوهش فقط می توانند پروپوزال هایی را بررسی نمایند که قبلاً به تایید یک کمیته علمی مانند شورای پژوهشی گروه، مرکز تحقیقاتی، شورای تحصیلات تکمیلی، شورای پژوهشی دانشکده یا دانشگاه و مانند آن رسیده باشند.

3- از خرداد سال 1394 سردبیران مجلات کشور (مجلات تحت پوشش وزارت بهداشت و وزارت علوم) و به خصوص مجلات انگلیسی زبان موظف شدند تا مصوبه و کد اختصاصی کمیته اخلاق در پژوهش را جهت چاپ مقالات، از نویسندگان دریافت نمایند.

4- فقط کد اخلاقی صادر شده از سامانه کمیته ملی اخلاق در پژوهش معتبر است و کمیته های اخلاق در پژوهش لازم است اکیداً از صدور هر گونه نامه تاییدیه اخلاق در پژوهش، خارج از سامانه مذکور خودداری نمایند. سردبیران محترم مجلات نیز لازم است فقط تاییدیه هایی را قبول کنند که در سامانه کمیته ملی اخلاق در پژوهش نمایه شده باشند.

5- منظور از ناشران معتبر، ناشرانی هستند که هویت آن ها مشخص و سابقه آن ها شناخته شده است. لازم به ذکر است که سامانه مجلات نامعتبر و جعلی (predatory Journals) وزارت بهداشت، صرفاً جهت اطلاع رسانی راه اندازی شده و همانطور که در این سامانه نیز تاکید شده است، «فهرست ارائه شده در سامانه، تمامی مجلات نامعتبر را در بر نمی گیرد و عدم وجود مجله در فهرست مذکور، الزاماً دلیل بر معتبر بودن آن نیست».
 
6- مسئولیت اطمینان از معتبر بودن نشریه علمی اصولاً و قطعاً بر عهده محققین نویسنده مقالات است.

7- پرداخت تشویق نقدی از اختیارات دانشگاه بوده و گاه عوارض جدی را متوجه حوزه پژوهش کشور کرده است. لذا توصیه اکید کمیته ملی اخلاق در پژوهش به دانشگاه ها این است که پرداخت تشویقی صرفا به مقالات منتشر شده در مجلاتی با کیفیت بالا که توسط ناشرین معتبر ملی و بین المللی به چاپ رسیده اند، تعلق بگیرد.

8- در صورتیکه تخلف پژوهشی توسط کمیته اخلاق محرز شود، باید توسط مراجع ذیربط با متخلفین برخورد جدی در محدوده دستورالعمل ها و قوانین مصوب، انجام شود و درصورت لزوم ترفیع پایه و ارتقای مرتبه فرد متخلف منتفی و باز پس گرفته خواهد شد و با توجه به هدر رفت منابع پژوهشی، فرد متخلف در مقابل مرکز تامین کننده هزینه های اجرای پژوهش نیز مسئول خواهد بود.  

9- طرح های دانشجویی از نظر ماهیت، هیچ تفاوتی با سایر انواع پژوهش ندارد و مجری اصلی طرح، استاد راهنما می باشد. لذا این گونه طرح ها نیز مانند سایر طرح ها در سامانه ملی اخلاق در پژوهش جهت مصوبه کمیته اخلاق ثبت می شوند و نام استاد راهنما به عنوان مجری طرح درج می گردد. در مورد قراردادهای منعقد شده برای طرح های دانشجویی پیش از ابلاغ مصوبه مذکور،  نیاز به اقدام خاصی وجود ندارد، اما قراردادهای جدید حتی در صورت عدم دریافت کمک هزینه پژوهشی، حتما باید با استاد راهنما که وظیفه نظارت بر حسن اجرای طرح را به عهده دارد، بسته شود،

10- در خصوص ثبت پایان نامه های دانشگاهی، پایان نامه ای ثبت شده محسوب می شود که پروپوزال اولیه مصوب شده و به تبع آن کد اختصاصی اخلاق از طریق سامانه ملی اخلاق در پژوهش، صادر شده باشد. بنابراین شرکت در امتحاناتی که بر اساس مقررات آموزشی شرط شرکت در آن ها، ثبت پروپوزال پایان نامه است (مانند امتحان پیش کارورزی، امتحان ارتقای سالانه دستیاری، امتحان جامع دوره های دکترای تخصصی)، منوط به اخذ کد اخلاق و نمایه شدن مصوبه اخلاق در سامانه کمیته ملی اخلاق است.

11- لازم است نویسنده، وابستگی سازمانی خود را به موسسه ای که در زمان ارسال دستنوشته در آن فعالیت داشته، اعلام کند (حتی اگر در فاصله زمانی انجام پژوهش یا ارسال دستنوشته، وابستگی سازمانی پژوهشگر تغییر کرده باشد). در صورتی که نویسنده به موسسه محل انجام پژوهش، تعهدی مبنی بر استفاده از وابستگی سازمانی زمان انجام پژوهش داشته باشد، لازم است که هر دو وابستگی نویسنده ذکر شود. در مورد افرادی که هیچگونه رابطه استخدامی با دانشگاه ندارند و یا مراحل اجرای پژوهش در آن دانشگاه یا مرکز پژوهشی انجام نشده باشد، نیاز به ذکر وابستگی به دانشگاه نیست و نامشان به عنوان پژوهشگر آزاد در مقاله ذکر می شود. شایان ذکر است که دانشجویان فارغ التحصیل و یا پژوهشگران در صورت عدم وابستگی به سازمان جدید و در صورت اجرای پژوهش در فیلد دانشگاه یا مرکز تحقیقات قبلی خود، می توانند در صورت داشتن قرارداد کاری، مقالات منتج از پژوهش مذکور را با ذکر وابستگی به آن مرکز منتشر کنند.

12- در خصوص انجام فعالیت های مشترک پژوهشی در محیط دو دانشگاه یا سازمان مختلف، صرفا نیاز به دریافت مجوز از کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه «مقصد» می باشد. در صورتی که چنین پژوهش هایی یک بار کد اخلاق دریافت کرده باشند، دانشگاه مقصد اختیار دارد که مصوبه کمیته اخلاق دیگر را بپذیرد و یا مجددا اقدام به بررسی اخلاقی و یا علمی پروپوزال نماید.

نامه معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت در خصوص «استانداردهای اخلاق در پژوهش های علوم پزشکی» را از اینجا دریافت نمایید.